(Nguồn: Vera Krischik, Department of Entomology, University of Minnesota, 2010

Trong đó, bọ phấn nhà lưới (GHWF) ( Trialeurodes vaporariorum Westwood) là một đối tượng gây hại nguy hiểm trong nhà lưới từ lâu, loài này làm giảm sản sản lượng, thời gian bảo quản nông sản cũng như khả năng làm trung gian truyền bệnh virus. GHWF gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng đối với vùng biển tây của bắc Mỹ, nơi mà bọ phấn gây hại làm giảm sản lượng nhiều loại cây trồng gồm rau và trái cây các loại đặc biệt là dâu tây. Bọ phấn gây hại làm giảm sản lượng trầm trọng ngoài ra chúng còn truyền bệnh virus Begomovirus (Geminiviridae) mà loài bọ phấn chính có khả năng đó là Bemisia tabaci (Gennadius). Ngoài ra, B. tabaci còn truyền các loại virus khác với mức độ lây nhiễm thấp như Carlavirus, Ipomovirus (Potyviridae), and Crinivirus (Closteroviridae) (William, 2004)

Để hạn chế tác nhân trung gian truyền bệnh virus là ứng dụng các loại ong ký sinh thuộc giống Encarsia và Erectmocerus. Trong đó Encarsia formosa có hiệu quả cao trong việc làm giảm mật số của bọ cánh phấn nhà lưới và duy trì khả năng kiểm soát bọ cánh phấn trong khoảng thời gian dài. Điều này đã ứng dụng hữu ích nhằm kiểm soát bọ cánh phấn trên cà chua, dưa leo và nhiều loại cây trồng nhà lưới khác. (theo Hoddle và cộng sự,1998)

2. Nghiên cứu trong nước:

2.1 Côn trùng gây hại chủ yếu trong nhà lưới tại Việt Nam:

Các nguồn tài liệu và thông tin từ các cơ quan quản lý ngành nông nghiệp (Phòng Nông nghiệp, Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Chi cục Bảo vệ thực vật Thành phố Hồ chí Minh và một số tỉnh trong liên kết rau an toàn, 2010) cho thấy đối tượng sâu hại phổ biến trên rau bao gồm:

- Sâu khoang ( Spodoptera litura)*

- Sâu xanh bướm trắng ( Pieris rapae)

- Sâu tơ ( Plutella xylostella)

- Bọ nhảy ( Phyllotreta sp .)

- Các loài rệp cây, rầy mềm, rệp muội ( Aphis spp.) *

- Ruồi dục lá ( Liriomyza huidobrensis)*

- Bọ cánh phấn (Whiteflies) *

- Các loài nhện nhỏ (Mites) *

- Bọ trĩ (Thrips) *...

Rau trong nhà lưới có xu hướng phát triển diện tích với nhiều loại rau ăn quả có giá trị cao, theo đó hệ sinh thái sinh vật hại và thiên địch cũng đặc thù và thành phần ít hơn (khoảng 5-6 loài chủ yếu *) so với ngoài đồng ruộng, tuy nhiên lại là những đối tượng rất khó phòng trị.

Trong đó, sâu đục quả các loại là loài rất khó trị, vì khả năng tiếp xúc với thuốc rất thấp. Có những vụ đậu đũa, cove, nông dân phải phun thuốc hóa học liên tục trong thời gian cho trái, thậm chí ngày cách ngày, tạo dư lượng thường là nhóm cypermethrin khá cao trong đậu đỗ (CCBVTV, 2010).

Sâu đục quả các loại cũng là đối tượng rất khó phòng trị vì sâu ăn bên trong quả, lại trong thời gian cho trái nên phải hạn chế sử dụng thuốc hoá học. Điều này nảy sinh mâu thuẫn sâu không được tiếp xúc với thuốc nên không chết mà còn tăng sức phá hại, nếu sử dụng thuốc lưu dẫn thì lại quá độc, độ lưu tồn thuốc lâu, mất an toàn cho sản phẩm.

Các loài sâu hại nguy hiểm cho cây trồng như: sâu đo xanh (Anomis flava), sâu khoang (Spodoptera litura), sâu xanh (Heliothis armigera), sâu đục quả đậu (Maruca testulalis), sâu xanh đầu bé (Plusia chalcites), sâu cắn gié (Leucania separata)… là đối tượng tấn công và là thức ăn của BXBM (Nguyễn Xuân Thành, 1994).

Bọ cánh phấn (whitefly) là một loài côn trùng gây hại tại châu Á. Đây là đối tượng gây thiệt hại trên nhiều loại cây trồng do sức đề kháng cao với hầu hết các thuốc trừ sâu, ấu trùng bọ cánh phấn sản xuất số lượng lớn các sáp trên và xung quanh bề mặt lưng của nó, làm giảm tác dụng bám dính của thuốc. Virus cũng có thể được truyền qua bọ cánh phấn.

Bọ cánh phấn phát triển qua 6 giai đoạn tính từ trứng đến trưởng thành. Trưởng thành thường thấy trên đọt non và đẻ trứng ở mặt dưới lá. Khi các đọt non bị nhiễm vi khuẩn, trưởng thành sẽ bay đi và quay lại mặt dưới lá để đẻ. Cả hai trưởng thành và ấu trùng bọ cánh phấn đều chích hút dinh dưỡng từ cây trồng. Điều này ảnh hưởng đến quá trình sinh lý của cây, và có thể làm giảm sinh trưởng.

Bọ cánh phấn là loại côn trùng chích hút, là tác nhân lan truyền virus bệnh xoăn vàng lá cà chua (Ngô Thị Xuyên và Nguyễn Văn Đĩnh, 2005). Khả năng phòng trị là rất khó do bọ cánh phấn thường ở mặt dưới lá, đồng thời tạo một lớp phấn bên ngoài cơ thể nên thuốc rất khó tiếp xúc mặc dù sử dụng với liều lượng rất cao. Đây là vấn đề nan giải và mất rất nhiều công sức và chi phí để phòng trị.

Đây cũng là đối tượng được nông dân quan tâm lưu ý là khó trị và xuất hiện phổ biến trên nhiều loại cây trồng.

2.2 Nghiên cứu thiên địch:

Để phát triển công nghệ nhân thả thiên địch, tạo thành quần thể khống chế hữu hiệu côn trùng gây hại, hạn chế thấp nhất việc sử dụng thuốc hoá học trên rau thì việc nghiên cứu khai thác lợi dụng thiên địch tự nhiên để phòng chống sâu hại hiệu quả là một hướng quan trọng trong phát triển biện pháp sinh học, là biện pháp chủ đạo của hệ thống phòng trừ dịch hại tổng hợp (IPM) và thực hành sản xuất nông nghiệp tốt (GAP) và là nhiệm vụ quan trọng trong phát triển nông nghiệp đô thị bền vững.

Ở nước ta, vai trò quan trọng của một số thiên địch tự nhiên trong điều hòa mật số sâu hại trên cây rau trong phạm vi sản xuất nông nghiệp truyền thống đã được ghi nhận trong một số công trình nghiên cứu của một số tác giả:

Nguyễn Thị Kim Oanh (2005) đã nghiên cứu đặc điểm sinh thái sinh học của hai loại ong Cotesia plutellae (Kurdjumov) và Diadromus collaris Gravenhorst ký sinh trên sâu tơ Plutella xylostella (Linnaeus) ở ngoại thành Hà Nội.

Nguyễn Văn Huỳnh (2005) đã tiến hành điều tra thành phần loài, khảo sát khả năng bắt mồi và chu kỳ sinh trưởng của dòi ăn rầy mềm thuộc họ Syrphidae (Diptera).

Ngô Thị Xuyên và Nguyễn Văn Đĩnh (2005) nghiên cứu về “bệnh hại trên cà chua trong nhà lưới và ngoài đồng ruộng năm 2003-2005 tại Hà Nội” cho thấy có mối tương quan thuận giữa tỷ lệ bọ phấn và bệnh do vi rus gây ra (xoăn vàng lá cà chua). Vào giai đoạn tháng 10 đến tháng 11 bệnh xoăn vàng ngọn có tỷ lệ bệnh trung bình cao nhất (29,38-34,9%) và xuất hiện trong nhà lưới cao hơn ngoài đồng ruộng do mật số bọ phấn xuất hiện ở đây cao hơn.

Trần Thị Thiên An (2007) đã nghiên cứu một số thiên địch phòng trừ ruồi đục lá rau Liriomyza (Agromyzidae - Diptera) tại Tp. Hồ Chí Minh.

Trần Tấn Việt (2007) đã nghiên cứu và du nhập thành công ong ký sinh Asecodes hispinarum trị bọ cánh cứng hại dừa tại các tỉnh phía Nam

Nguyễn Thị Chắt (2007) đã bước đầu nghiên cứu sử dụng một số thiên địch ăn rệp sáp giả phòng trừ rệp sáp tại thành phố Hồ Chí Minh và các vùng phụ cận.

Nguyễn Đỗ Hoàng Việt (2009) Khảo sát tình hình gây hại và đánh giá hiệu lực một số loại thuốc trừ bọ phấn trắng ( Bemisia tabaci Gennadius) trên cây cà pháo vụ Xuân Hè 2009 ở xã Bàu Đồn - huyện Gò Dầu - tỉnh Tây Ninh. Kết quả điều tra thành phần sâu hại trên cây cà pháo cho thấy bọ phấn trắng Bemisia tabaci G. và rầy xanh Empoasca biguttula Shiraki xuất hiện ở mức độ rất phổ biến, gây hại nặng và xuất hiện ở tất các các kỳ điều tra. Qua theo dõi diễn tiến mật số cho thấy sự xuất hiện khá sớm của bọ phấn trắng trên cây cà pháo, chỉ 7 ngày sau trồng, mật số tăng dần theo tuổi cây và đến giai đoạn 49 - 56 ngày sau trồng thì nhận thấy số lượng lớn ấu trùng bọ phấn trên cây.

Từ năm 2009, các nhà khoa học ở trường Đại học Nông nghiệp 1 Hà Nội thực hiện nhân nuôi nhện và bọ xít bắt mồi. Qua điều tra cho thấy, loài nhện bắt mồi Amblyseius sp. xuất hiện rất phổ biến trên các cây trồng bị nhện đỏ gây hại ở Việt Nam, kết quả nhân nuôi trong phòng thí nghiệm và ngoài đồng đều cho thấy loài này có tỷ lệ tăng tự nhiên cao, có sức ăn nhện hại lớn và hoàn toàn có khả năng khống chế số lượng nhện đỏ gây hại ngoài tự nhiên. Đặc biệt, việc nhân nuôi nhện bắt mồi lại rất thuận lợi với khí hậu miền bắc nước ta.

Bọ xít bắt mồi có nhiều loài đang được một số nước trên thế giới nghiên cứu, là thiên địch của nhiều loài côn trùng gây hại. Tại Việt Nam, nhóm các nhà khoa học thuộc Bộ môn côn trùng, thuộc Đại học Nông nghiệp I Hà Nội cũng tiến hành nhân nuôi bọ xít bắt mồi Orius sauteri để tiêu diệt bọ trĩ có kích thước nhỏ gây hại trên cà tím, bầu, bí xanh, đậu đỗ, dưa chuột, khoai tây... So với cách phun thuốc trừ sâu, việc sử dụng thiên địch dường như còn mới mẻ và lạ lẫm với bà con nông dân ở nước ta. Trong tương lai, việc phát triển nhân nuôi các loài nhện và bọ xít bắt mồi sẽ giúp cho giá thành sản phẩm phù hợp với túi tiền của bà con và phải hạ thấp hơn so với chi phí mua thuốc trừ sâu, giải quyết được áp lực ô nhiễm thuốc BVTV do sử dụng thuốc trừ sâu ngày càng nhiều, đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng (Báo Nông nghiệp Việt Nam, 2009)./.